Αποϊδρυματοποίηση ονομάζεται η μετακίνηση των παιδιών από ιδρυματικές δομές φιλοξενίας, σε κοινοτικές δομές και οικογένειες, και η κατάργηση της πρακτικής της μακροχρόνιας παραμονής τους σε ιδρύματα με ταυτόχρονο κλείσιμο των ιδρυμάτων μακροχρόνιας φροντίδας. Σε αντίθεση με τη χώρα μας, στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης η αποϊδρυματοποίηση έχει ήδη πραγματοποιηθεί.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα ιδρύματα αρχικά δημιουργήθηκαν για να παρέχουν φροντίδα, τροφή και στέγη άτομα με αναπηρίες, προβλήματα διανοητικής υγείας, ηλικιωμένους ή εγκαταλελειμμένα και ευάλωτα παιδιά. Μετά τα μέσα του 20ου αιώνα, όμως, αποδείχτηκε ότι τα ιδρύματα δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ανθρωποκεντρικές υπηρεσίες, ούτε την κατάλληλη στήριξη που απαιτείται για να επιτευχθεί πλήρης ένταξη των ανθρώπων σε κοινότητες. Ο φυσικός διαχωρισμός του από τις κοινότητες και τις οικογένειες περιορίζει σημαντικά την επάρκεια και ετοιμότητα όσων ζουν ή μεγαλώνουν σε ιδρύματα, εμποδίζοντάς τα άτομα από το να συμμετέχουν στην κοινότητά τους και στην ευρύτερη κοινωνία. Για το λόγο αυτό γίνεται σταδιακά μετάβαση από τις «ιδρυματικές υπηρεσίες» στις «υπηρεσίες σε επίπεδο κοινότητας».

• Τα ιδρύματα λειτουργούν με τρόπο που δεν είναι ωφέλιμος για τα παιδιά, και που σε πολλές περιπτώσεις καταπατά τα δικαιώματα τους: είναι απρόσωπα, επιβάλουν μια αυστηρή ρουτίνα, έχουν έλλειψη συναισθηματικών δεσμών και τρυφερότητας με το παιδί και δεν επιτρέπουν την ατομική φροντίδα και προσοχή που είναι απαραίτητες για να ευδοκιμήσει ένα παιδί.
• Τις περισσότερες φορές ένα παιδί που τοποθετείται σε ίδρυμα θα καταλήξει να μεγαλώνει και να ενηλικιωθεί μέσα σε αυτό. Δυστυχώς, σπάνια γυρνάνε τα παιδιά στην βιολογική τους οικογένεια καθώς δεν υπάρχουν επαρκείς υπηρεσίες για να στηρίξουν την επανένωση τους.
• Επιστήμονες από όλους τους χώρους (γιατροί, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, κτλ) συμφωνούν ότι η ιδρυματική φροντίδα μπορεί να είναι ιδιαίτερα κακοποιητική για ένα παιδί. Πιο συγκεκριμένα, όλοι πλέον συμφωνούν ότι τα ιδρύματα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα στην ανάπτυξη των βρεφών 0-3 ετών τόσο για την σωματική, όσο και για την ψυχική τους υγεία, καθώς και αιτία πολλών προβλημάτων υγείας στην μετέπειτα ζωή τους.
• Τα περισσότερα παιδιά που εντάχθηκαν σε ιδρυματική δομή είχαν τουλάχιστον ένα από τους δυο γονείς τους.Οδηγήθηκαν σε ίδρυμα λόγω της ύπαρξης προβλημάτων στην οικογένεια, και της απουσίας κρατικής πρόληψηs και υποστήριξης. Αποτελεί επιτακτική ανάγκη η δημιουργία και η στελέχωση τοπικών υπηρεσιών που θα προλαβαίνουν την εισαγωγή ενός παιδιού στο ίδρυμα, όπως και υπηρεσιών που θα προσφέρουν στήριξη στην οικογένεια σε προληπτικό επίπεδο.
• Επίσπευση της διαδικασίας ουσιαστικής μεταμόρφωσης του συστήματος παιδικής προστασίας, που ξεκινάει με την ενίσχυση όλων των υπηρεσιών στήριξης της οικογένειας προκειμένου να αποφευχθεί ο αποχωρισμός του παιδιού από τη βιολογική οικογένεια.
• Eπανένωση των παιδιών που έχουν απομακρυνθεί από την βιολογική τους οικογένεια, και υποστήριξη των βιολογικών οικογενειών από το προνοιακό κράτος μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων και εκπαιδευμένων επαγγελματιών.
• Προώθηση του θεσμού της αναδοχής στην ευρύτερη κοινότητα, ως θεραπευτικού μέσου για την τοποθέτηση παιδιών που έχουν υποστεί παραμέληση ή κακοποίηση.

Το Κέντρο Ερευνών Ρίζες ΑμΚΕ είναι μέλος του ευρωπαϊκού δικτύου Eurochild και διέτελεσε Εθνικός συντονιστής της Ευρωπαϊκής καμπάνιας με τίτλο «Ανοίγουμε δρόμους για τα παιδιά της Ευρώπης», με στόχο την αποϊδρυματοποίηση των παιδιών που διαβιούν σε ιδρυματική φροντίδα σε ευρωπαϊκές χώρες. Το 2014 η οργάνωση ολοκλήρωσε τη πρώτη χαρτογράφηση των ιδρυμάτων κλειστής παιδικής προστασίας και προστασίας παιδιών και παιδιών με αναπηρίες στην Ελλάδα, ενώ είχε πραγματοποιήσει παρόμοια έρευνα και το 2005. Τα αποτελέσματα αυτών αποκάλυψαν τα κενά και τις ανάγκες που υπάρχουν στο χώρο της εναλλακτικής φροντίδας. Η έρευνα του 2014 χρησιμοποιήθηκε από πολλούς δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς στη δημιουργία δράσεων και προγραμμάτων που χαράζουν τη διαδικασία της αποϊδρυματοποίησης στην χώρα μας. Για περισσότερες πληροφορίες για την έρευνα του 2014 δείτε εδώ : 

MAPPING-INSTITUTIONAL-CARE-IN-GREECE-2014-FINAL